Nie da się pokierować wiatrem, ale da się ustawić żagle.

Ministerstwo Sprawiedliwości uznało, że m.in. dla sprawności procesu zawierania umów ubezpieczenia informacje stanowiące podstawę dla oceny ryzyka ubezpieczeniowego, np. informacje dotyczące choroby chronicznej (przewlekłej), mogłyby być pozyskiwane także przez telefon lub internet.

W obecnym stanie prawnym nie jest to jednak formalnie możliwe, ponieważ przewidziany w art. 815 § 1 Kodeksu cywilnego obowiązek deklaracji ryzyka stanowi, że ubezpieczający obowiązany jest podać do wiadomości ubezpieczyciela wszystkie znane sobie okoliczności, o które ubezpieczyciel zapytywał w formularzu oferty albo przed zawarciem umowy w innych pismach.

Zatem, o ile umowę ubezpieczenia można zawrzeć w sposób zdalny o tyle formularze „zapytaniowe” mogą mieć jedynie tradycyjną formę pisemną. Stąd właśnie pomysł Ministerstwa Sprawiedliwości na to by nowelizując Kodeks cywilny umożliwić złożenie deklaracji ryzyka ubezpieczeniowego za pomocą nowoczesnych form składania oświadczeń woli, w tym za pomocą środków porozumiewania się na odległość oraz za pomocą dokumentów sporządzonych w formie elektronicznej.

Pomimo, że treść art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej stanowi, że dokumenty związane z zawieraniem i wykonywaniem umów ubezpieczenia mogą być sporządzane w postaci elektronicznej, jeżeli będą w sposób należyty utworzone, utrwalone, przechowywane i zabezpieczone, to jednak wciąż art. 815 § 1 Kodeksu cywilnego wymaga zachowania formy pisemnej dla podania przez ubezpieczającego wszystkich znanych mu okoliczności mogących mieć wpływ na warunki zawarcia umowy ubezpieczenia.

Gwałtowny rozwój informatyzacji, w tym w zakresie usług publicznych (przenoszenie usług publicznych na platformy elektroniczne) z jednoczesnym zastrzeżeniem formy pisemnej z całą pewnością nie sprzyja dynamizacji usług na rynku ubezpieczeniowym, stąd konieczność zmiany treści art. 815 § 1 zd. 1 Kodeksu cywilnego w zakresie formy składania deklaracji ryzyka przed zawarciem umowy ubezpieczenia:

z formuły:

„w innych pismach”

na formułę:

„w innych dokumentach”.

Taka zmiana, zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwości, umożliwi:

– skierowanie zapytania przez ubezpieczyciela do ubezpieczającego w formularzu oferty albo w innych dokumentach z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość,

– zadośćuczynienie zmianom dokonanym przez ustawodawcę w 2016 r., który ustanowił nową formę dokonywania czynności prawnych – formę dokumentową w art. 77³ Kodeksu cywilnego,

– usunięcie wątpliwości interpretacyjnych dotyczących formy kierowania pytań przez ubezpieczyciela do ubezpieczającego w przedmiocie tzw. deklaracji ryzyka ubezpieczeniowego,

– przeciwdziałanie możliwym sporom odnoszącym się do kwestii objętych treścią pytań, przede wszystkim ze względu na doniosłe skutki prawne naruszenia przedmiotowego obowiązku informowania, uregulowane w treści art. 815 § 3 Kodeksu cywilnego,

– obniżenie kosztów obsługi umowy ubezpieczenia oraz ograniczenie zużycia papieru – co będzie miało pozytywny wpływ dla ochrony środowiska naturalnego.

W istocie rozwiązań ujętych w projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (nr projektu: UD395) możemy przeczytać m.in., że proponowana zmiana treści art. 815 § 1 Kodeksu cywilnego będzie zmianą formy zapytania z formularza oferty na dokumentową formę czynności prawnej w rozumieniu art. 77² Kodeksu cywilnego, który stanowi, że do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie oraz w rozumieniu art. 77³ Kodeksu cywilnego, który stanowi, że dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią.

Jak wskazuje Ministerstwo Sprawiedliwości, formę dokumentową spełnią zatem w szczególności dokumenty sporządzone w postaci tekstowej, np. z podpisem powielanym mechanicznie, jak również w postaci audiowizualnej oraz wiadomości elektronicznej (mailowej), zakończonej danymi pozwalającymi ustalić tożsamość osoby składającej oświadczenie.

Ponadto, w projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw przewidziano także rozszerzenie definicji konsumenta w sprawach z zakresu umowy ubezpieczenia również na osoby będące beneficjentami umów odpowiedzialności cywilnej i ubezpieczeń osobowych. Zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwości rozszerzenie definicji ma na celu przyczynienie się do zwiększenia ochrony osób poszkodowanych w relacjach z ubezpieczycielami (podmiotami profesjonalnymi) poprzez umożliwienie osobom będącym beneficjentami umów odpowiedzialności cywilnej i ubezpieczeń osobowych formułowanie roszczeń, jak i korzystanie z przywilejów konsumenckich.

Z punktu widzenia zakładów ubezpieczeń proponowana zmiana treści art. 815 § 1 Kodeksu cywilnego była przez nie oczekiwana i należy ją uznać za idącą we właściwym kierunku. Umożliwia on bowiem pozyskiwanie przez zakłady ubezpieczeń informacji w ramach obowiązku złożenia deklaracji ryzyka ubezpieczeniowego we wszelkich formach, w tym przede wszystkim za pomocą nowoczesnych form składania oświadczeń woli, w tym za pomocą środków porozumiewania się na odległość oraz za pomocą dokumentów sporządzonych w formie elektronicznej. Taki „upominek” od ustawodawcy jest nie do przecenienia w zakresie w jakim może on legalnie zdynamizować proces zawierania umów ubezpieczenia bezpośrednio przez internet lub przez telefon, tj. w kanale direct.¹

Autor

Artur Korzeniewski

[1] Przy opracowaniu publikacji korzystano ze źródeł: (1) Jolanta Ojczyk, Ubezpieczyciel sprawdzi ryzyko przez internet, ale nie zawsze korzystnie dla klientów, portal www.prawo.pl; (2) Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw – istota rozwiązań ujętych w projekcie, numer projektu: UD395, strona: www.gov.pl.