Czy agent może/musi sprzedać ubezpieczenie OC komunikacyjne gdy z dowodem rejestracyjnym zjawia się osoba nie wpisana w dowód rejestracyjny i ma to samo nazwisko? Co w przypadku gdy jest to osoba obca?

Pytanie do eksperta nadesłał Mirosław Mamoń z agencji Twój Ekspert z Krakowa.

Odpowiedzi udziela ekspert LINK4, trener biznesu Paweł Wróblewski.

Wszystkie rodzaje ubezpieczeń gospodarczych wymagają zawarcia umowy dla nawiązania stosunku ubezpieczeniowego. Dotyczy to również ubezpieczeń OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, stanowiących najpopularniejszy rodzaj ubezpieczeń obowiązkowych. Podmiotami zobowiązanymi do zawarcia takiej umowy są zasadniczo posiadacze pojazdów mechanicznych, o czym stanowi art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (w dalszej części: u.u. ob.):

Art. 23. 1. Posiadacz pojazdu mechanicznego jest obowiązany zawrzeć umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego przez niego pojazdu.

Dla określenia pojęcia posiadacza pojazdu z pomocą przychodzą przepisy kodeksu cywilnego (k.c.) dotyczące posiadania (art. 336 k.c. i n.). Ustawodawca dokonał zasadniczego podziału rozróżniając „posiadanie samoistne” oraz „posiadanie zależne”. Z definicji ustawowej wynika zaś, że posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto rzeczą faktycznie włada jak właściciel. Natomiast posiadaczem zależnym jest ten, kto rzeczą faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą. Przepisy nie precyzują, na którym z nich ciąży wówczas obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia, jednak spełnienie powyższej powinności przez jednego z nich zwalnia drugiego z przewidzianego ustawą obowiązku.

W omawianym przypadku nie ma zatem znaczenia, czy jest to osoba bliska dla samego właściciela pojazdu, czy posiada to samo nazwisko, czy jest to ktoś zupełnie obcy. Ponadto, sam podmiot obciążony obowiązkiem ubezpieczenia (posiadacz) również nie musi samodzielnie zawierać umowy ubezpieczenia, a jedynie jego odpowiedzialność cywilna powinna być objęta ochroną ubezpieczeniową w określonym przez ustawę zakresie. Polskie prawo przewiduje bowiem dopuszczalność umowy ubezpieczenia obowiązkowego zawieranej na cudzy rachunek. Porządkując powyższe należy rozróżnić jeszcze dwie definicje:

• ubezpieczający – jest to osoba (fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej) zawierająca umowę ubezpieczenia i zobowiązana do zapłaty składki ubezpieczeniowej.
• ubezpieczony – jest osobą, na rzecz której zawarto umowę ubezpieczenia, podlegającą ochronie ubezpieczeniowej.

Aktualnie nierzadko zdarza się, że ubezpieczający i ubezpieczony to dwie różne osoby (przykład ojca, który opłaca składkę swojemu synowi). Ponadto, żadna z powyższych osób nie musi być właścicielem pojazdu (przykład posiadacza). Ochroną ubezpieczeniową zawsze zostaje jednak objęta odpowiedzialność cywilna osoby, która faktycznie będzie władała pojazdem w trakcie trwania tej ochrony. Rola agenta będzie polegała natomiast na tym, by w oparciu o oświadczenie złożone przez Klienta, zgodnie ze stanem faktycznym określić kto jest posiadaczem (użytkownikiem) pojazdu – czy osoba wpisana w dowodzie rejestracyjnym, czy zupełnie ktoś inny.

Zatrzymując się na chwilę przy samym agencie, należy podkreślić, że z charakteru czynności agencyjnych wynika, że agent wobec ubezpieczyciela, w imieniu którego działa, pozostaje rzetelny i lojalny, a co za tym idzie przestrzega przepisów prawa.

Nieuzasadniona odmowa zawarcia umowy stanowiłaby naruszenie art. 5 ust. 2 u.u. ob. (Zakład ubezpieczeń posiadający zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej w grupach obejmujących ubezpieczenia obowiązkowe nie może odmówić zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego, jeżeli w ramach prowadzonej działalności ubezpieczeniowej zawiera takie umowy ubezpieczenia).

W przypadku nieuzasadnionej odmowy nawiązania stosunku ubezpieczenia, agent powinien ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą na ogólnych zasadach w ramach negatywnego interesu umownego.