Porady eksperta – Łoś i inne zwierzęta łowne na drodze publicznej – zasady odpowiedzialności

Na pytanie agenta Marka Gliszczyńskiego z Sierakowic odpowiada ekspert Ergo Hestii, radca prawny Izabela Grochowska-Pawłowska

Dla uczestników ruchu drogowego potencjalne zagrożenia na drodze stwarzają nie tylko inni kierowcy, ale również zwierzęta dziko żyjące, do których należy między innymi łoś. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych, łoś uznany został za zwierzę łowne. Równocześnie łoś, jako jedyne zwierzę łowne, podlega całorocznej ochronie (rozporządzenie Ministra sprawiedliwości z dnia 16 marca 2005 r. w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne). Do innych zwierząt łownych najczęściej spotykanych na polskich drogach należą między innymi: jeleń szlachetny, jeleń sika, daniel, sarna, dzik, lis, borsuk, zając szarak oraz dziki królik.

W przypadku szkód spowodowanych przez zwierzęta łowne, aktem prawnym stanowiącym podstawę prawną zgłaszanych roszczeń będzie ustawa Prawo łowieckie z dnia 13 października 1995 r. jak również ustawa Kodeks cywilny (art. 415 i następne). Zwierzęta łowne w stanie wolnym, a zatem również łoś, jako dobro ogólnonarodowe, stanowią własność Skarbu Państwa (art. 2 pr. łow.).

W sytuacji gdy do kolizji drogowej dojdzie w wyniku zderzenia z łosiem, odszkodowanie będzie można próbować uzyskać od Skarbu Państwa jedynie w przypadku, gdy obecność tego zwierzęcia na drodze spowodowana była odbywającym się polowaniem i tylko za szkody w mieniu (wyłączenie szkód osobowych) – art. 50 ust. 1 w zw. z art. 46 ust. 1 pkt 2 pr. łow.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2007 r., sygn. akt III CZP 120/2007, która wskazuje rodzaj szkód, za które odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa na podstawie art. 50 ust. 1 pr. łow. Sąd Najwyższy podkreślił również, że odpowiedzialność Skarbu Państwa na podstawie art. 50 ust. 1 pr. łow. za szkody wyrządzone przez zwierzęta łowne podlegające całorocznej ochronie (łoś) nie wyłącza odpowiedzialności Skarbu Państwa na zasadach ogólnych za inne szkody.

Poszkodowani właściciele pojazdów oraz osoby, które odniosły w czasie kolizji z łosiem obrażenia ciała, najczęściej jako podstawę prawną swoich roszczeń w stosunku do Skarbu Państwa wskazują art. 417 k.c. oraz art. 4172 k.c. Największą trudność w przypadku oparcia roszczenia odszkodowawczego na ww. podstawach, stanowi wykazanie, jakich niezgodnych z prawem działań lub zaniechań przy wykonywaniu władzy publicznej dopuścił się Skarb Państwa oraz wykazanie istnienia normalnego związku przyczynowego między wyrządzoną szkodą a wykonywaniem przez funkcjonariusza powierzonej mu czynności.

W sytuacji, gdy pojazd zderzył się z innym niż łoś zwierzęciem łownym, aktem prawnym stanowiącym podstawę ewentualnych roszczeń również stanowić będzie ustawa Prawo łowieckie (art. 46 ust. 1 pkt 2) oraz ustawa Kodeks cywilny (art. 415 i następne). Za szkody wyrządzone przy wykonywaniu polowania, co do zasady odpowiedzialność ponosi dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego, którym najczęściej jest koło łowieckie Polskiego Związku Łowieckiego.

Jeżeli zatem zwierzę łowne inne niż łoś zostało wypłoszone z lasu w wyniku odbywającego się tam polowania i doprowadziło do kolizji drogowej, wówczas roszczenia odszkodowawcze (wyłącznie szkody w mieniu), należałoby skierować do dzierżawcy lub zarządy obwodu łowieckiego. Ponadto na zarządcach i dzierżawcach obwodów łowieckich spoczywa również obowiązek zapewnienia zwierzynie ochrony przed zagrożeniem ruchu pojazdów samochodowych na drogach krajowych i wojewódzkich (art. 8 ust.1, art. 11 ust. 2 pkt 8 pr. łow.).

Wśród obowiązków zarządcy lub dzierżawcy należy wskazać m.in. uniemożliwianie lub ograniczanie migracji zwierząt oraz dbanie o właściwe oznakowanie dróg znakami ostrzegawczymi w miejscach występowania dzikich zwierząt (fakt ten powinien zostać zgłoszony właściwemu zarządcy drogi, który jest odpowiedzialny za usytuowanie i konserwację odpowiednich oznakowań drogowych).

Podkreślenia wymaga, że odpowiedzialność unormowana w art. 46-49 pr. łow., nie wyłącza odpowiedzialności zarządcy lub dzierżawcy obwodu łowieckiego a także innych podmiotów na zasadach ogólnych, czyli na podstawie przepisów kodeksu cywilnego o czynach niedozwolonych, za inne szkody niż określone w art. 46 ust. 1 pr. łow, zarówno w mieniu, jak na osobie, wyrządzone przez zwierzynę łowną lub w związku z polowaniem (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2007 r., sygn. III CZP 120/2007).

Poszkodowani w wypadkach drogowych z udziałem dzikiej zwierzyny mogą również próbować dochodzić roszczeń odszkodowawczych u zarządcy drogi, który pomimo zgłoszenia przez zarządcę lub dzierżawcę obwodu łowieckiego, że dany odcinek drogi jest obszarem wędrówek dzikich zwierząt, nie dokonał odpowiedniego oznakowania drogi. Na podstawie ustawy o drogach publicznych z dnia 21 marca 1985 r. zarządcami dróg są, co do zasady: Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad – drogi krajowe, Zarząd Województwa – drogi wojewódzkie, zarząd Powiatu – drogi powiatowe, Wójt (Burmistrz, Prezydent Miasta) – drogi gminne.

Podsumowując powyższe rozważania należy dojść do wniosku, że w przypadku kolizji z dzikim zwierzęciem możliwość uzyskania odszkodowania za szkody powstałe w pojeździe nie z własnego ubezpieczenia autocasco jest wysoce utrudniona, co nie oznacza, że niemożliwa.